Z analiz opinii konsumentów wynika, że niemal wszyscy ludzie chcą, by firmy, które odpowiadają za rozwijanie i wprowadzanie do użytku nowych technologii, kierowały się etyką. Klientów nie interesują deklaracje, tylko aktywne, konkretne i wyraziste działania na rzecz konkretnych wartości i dobra społeczeństwa. Biznesy wykraczające poza normy etyczne czekają ciężkie czasy.

Biznes jest dziś postrzegany jako siła sprawcza, która ma sprawić, że technologia będzie wykorzystywana dla dobra społeczeństwa i środowiska naturalnego. Tak wynika z raportu „Etyczne przywództwo i biznes” („Ethical Leadership and Business"), który powstał w wyniku badania przeprowadzonego przez firmę Salesforce wśród zróżnicowanych grup konsumentów. Celem analiz było sprawdzenie, na ile ważne dla ludzi jest zachowanie przez firmy rozwijające i wdrażające nowoczesne technologie etycznych postaw – jak w ogóle w tym kontekście jest rozumiana etyka, czego współcześni klienci oczekują od firm i jakie może mieć to przełożenie na same przedsiębiorstwa, które w dużej mierze autonomicznie wyznaczają sobie granice etycznego działania.

Opublikowane wyniki niezbicie pokazują kilka generalnych wniosków:

• W biznesie rola etyki bardzo szybko zyskuje na znaczeniu. Przyjmowanie przez organizację określonych postaw, dających się ocenić w kategoriach etycznych, staje się dla klientów kluczowym punktem odniesienia do całej firmy.
• Współcześni klienci coraz wyraźniej potrafią zdefiniować swoje oczekiwania wobec firm, które w ich opinii powinny przyjmować określone postawy etyczne i na tym polu działać aktywnie. I nie chodzi tu o samo komunikowanie haseł, planów czy polityki CSR (społecznej odpowiedzialności biznesu), ale o rzeczywiste działania i wynikające z nich rezultaty.
• Klienci podkreślają związek między etyczną oceną postaw i działalności firm a swoimi decyzjami zakupowymi czy też lojalnością. To oznacza, że rzeczywiste postawy i decyzje, jakie wykazuje dana organizacja, mogą mieć silne przełożenie na jej kondycję biznesową. Wynika stąd istotna wskazówka dla każdego przedsiębiorstwa: poprzez utrzymanie spójności i konsekwencji w etycznych działaniach, można mieć pozytywny wpływ na określone rezultaty biznesowe i to w różnych obszarach.
• Im młodszy klient, tym większa wrażliwość na działania etyczne biznesu. W miarę wzrostu siły nabywczej najmłodszych pokoleń, większej pomyślności mogą spodziewać się firmy, których działania wpisują się w ogólnie rozumiane ramy działań etycznych. Przedsiębiorstwa, które nie przywiązują większej wagi do zachowania etyki w działaniach, objęte będą większym ryzykiem biznesowym, natomiast ci, którzy działają nieetycznie, narażą się na wyeliminowanie z rynku.

Ludzie chcą, by postęp cywilizacji był etyczny

Innowacje technologiczne wywierają bezprecedensowy wpływ na nasze życie – na sposób komunikowania się, uczenia, pracy, wypoczynku, ochrony zdrowia czy świadczenia usług. W obliczu tych szerokich zmian zarówno klienci, jak i pracownicy domagają się od biznesu konkretnych działań dla dobra społeczeństwa (88% wskazań badanych) oraz poszanowania i zabezpieczenia praw człowieka (87%).

Z badania Salesforce wynika, że firmy technologiczne weszły w okres, w którym ocena etyczna ich postaw dokonana przez środowisko zewnętrzne i pracowników ma istotny wpływ na rynkowe być albo nie być. Walka o konkurencyjną pozycję coraz częściej rozgrywa się nie w sferze cen czy jakości produktów, ale na poziomie etyki w działaniach. „Etyczne przywództwo” przynosi organizacji strategiczne korzyści, takie jak lojalność i sympatia klientów czy większe przychody. Jest też magnesem przyciągającym najlepsze talenty i ważnym elementem budującym wartość pracowników na rynku pracy.

Co robią świadome firmy? Z przeprowadzonych analiz wynika, że firmy, które mają świadomość, jak wielką rolę odgrywa zachowanie etyki w działaniach, przyjmują następujące postawy:

• wpisują cele natury etycznej do strategii przedsiębiorstwa. Realizacja tych celów rozpoczyna się od odpowiedzi na pytanie, jak konkretne postawy i działania wpływają na klientów, pracowników i otoczenie, a następnie projektowane są zmiany, które mają pozytywnie oddziaływać na społeczeństwo i środowisko;
• kierują się etyką, gdyż wiedzą, że dzięki temu są lepiej oceniane przez potencjalnych pracowników i klientów. Aż 86% konsumentów deklaruje lojalność wobec marek, za którymi stoją etyczne działania lub firmy zaangażowanej w problemy społeczne. Jednym z interesujących sposobów, w jaki przedsiębiorstwa pokazują swoje zaangażowanie na tym polu, jest powoływanie rad doradczych do spraw etyki. 70% konsumentów uważa, że tego rodzaju ośrodki pomagają dopilnować, by produkty technologiczne były opracowywane i rozwijane w najkorzystniejszy dla społeczeństwa sposób;
• pozwalają, by klienci i organizacje z zewnątrz mogły uczestniczyć w tworzeniu produktów i również mieć wpływ na ich cykl życia. 65% konsumentów uważa, że zaangażowanie głosu spoza firmy pomaga tworzyć usługi i produkty lepiej odpowiadające na potrzeby szerszych grup społecznych;
• wspierają rozwój swoich pracowników, by lepiej przystosować ludzi do zmieniających się reguł gry. W opinii 92% klientów przedsiębiorstwa są odpowiedzialne za przygotowanie ludzi do zmian, jakie technologia wywiera na miejsca pracy. W tym celu firmy powinny rozwijać nowe kompetencje i tworzyć więcej niestandardowych ścieżek kariery związanych z nowymi technologiami.

Ważne wnioski z badania:

• 93% badanych twierdzi, że firmy mają obowiązek spojrzeć poza własny zysk i działać dla dobra społeczeństwa.
• 88% uważa, że przedsiębiorstwa są odpowiedzialne za wspieranie pozytywnych zmian społecznych.
• 79% zatrudnionych rozważyłoby rezygnację z pracy w firmie, która postępuje nieetycznie, a 75% klientów powstrzymałoby się od kupowania w niej.
• 72% pracowników i 69% klientów chce, aby firmy w których pracują i od których kupują, stały na straży praw człowieka.
• 59% badanych jest zdania, że niektóre technologie mogą szkodzić społeczeństwu, jednak 67% uważa, że technologia sama w sobie jest neutralna pod względem etycznym – wszystko zależy od sposobu jej wykorzystania.
• 70% badanych twierdzi, że firmy technologiczne powinny korzystać z doradztwa w zakresie etyki podczas tworzenia i rozwijania swoich produktów.
• 92% uważa, że przedsiębiorstwa są odpowiedzialne za przysposabianie młodych ludzi do pracy na rynku zmienionym przez technologie, a według 96% powinny być także odpowiedzialne za rozwijanie kompetencji u obecnie zatrudnionych.
• 76% badanych uważa, że firmy powinny wdrażać nowe, niestandardowe ścieżki kariery pod kątem rozwoju technologicznego.

Promowanie etycznych postaw jest korzystne dla biznesu

Z opinii przebadanych osób wynika, że w czasach transformacji technologicznej przedsiębiorstwa powinny stawać się rzecznikami praw człowieka pojmowanych jako nieodłączne prawo wszystkich ludzi do życia, wolności, edukacji, pracy i swobody wypowiedzi.

Zobacz aktualne oferty pracy w IT

Łatwo się domyślić, iż skoro tak kształtują się oczekiwania społeczne, skuteczna odpowiedź na nie przynosi nie tylko korzyści wizerunkowe, ale również konkretne benefity biznesowe. Przedsiębiorstwa, które priorytetowo traktują prawa człowieka mają większe szanse na zatrudnienie wartościowych pracowników, co nie jest bez znaczenia wobec deficytu umiejętności technologicznych i ostrej walki o talenty. Etyczna postawa pracodawcy ma również wpływ na utrzymanie już zatrudnionych pracowników: 72% z nich chce, aby firmy w których pracują, przestrzegały praw człowieka, a 79% zrezygnowałoby z pracy w miejscu, w którym nie postępuje się etycznie.

Wyraziste działania prospołeczne wpływają również na zachowania konsumentów. Ponad dwie trzecie z nich (69%) wyda więcej pieniędzy na produkty tych firm, które kierują się zasadami etycznymi. Kosztem jakich innych firm to się stanie? Co warto podkreślić, tego rodzaju deklaracje są zależne od pokolenia: 87% przedstawicieli pokolenia Y (urodzonych po 1981 a przed 1994 rokiem) zapłaciłoby więcej za produkty firm działających etycznie. Wśród najstarszego pokolenia klientów (pokolenie powojenne / baby boomers, ludzi urodzonych przed 1964 rokiem) odsetek ten wynosi „tylko” 61% - znacznie mniej, lecz wciąż niemało. Dla biznesu jest to zatem wyraźny sygnał, że w miarę wzrostu siły nabywczej młodszych pokoleń, kierowanie się wartościami będzie jeszcze istotniejsze, a działania sprzeczne z nimi będą nie tylko poddawane surowej ocenie, ale po prostu wielu firmom zaczną się kurczyć udziały w rynku.

Zagrożenia i nadzieje

Postęp technologiczny nie zawsze postrzegany jest pozytywnie. 6 na 10 uczestników badania uznało, że może on być wręcz szkodliwy. Wśród głównych zagrożeń wymieniane są: wycieki danych osobowych (97% wskazań), dezinformacja (93%), inwigilacja (91%), zagrożenie miejsc pracy (88%), degradacja środowiska (83%) oraz pogłębianie nierówności społecznych i ekonomicznych (77%). Mimo licznych obaw 67% klientów postrzega technologie jako wartość neutralną, ponieważ same w sobie nie są one ani dobre ani złe. W ocenie tej decydujące jest oczywiście to, w jaki sposób i do jakich celów technologie są wykorzystywane. Firmy technologiczne mają zatem za zadanie uwzględniać potencjalny wpływ na społeczeństwo tworzonych produktów i usług, a przedsiębiorstwa z pozostałych branż powinny zapewniać, że będą korzystały z technologii w sposób konstruktywny, a nie niszczycielski. Dla biznesu jest to pewna przestrzeń do kształtowania misji.

Podobne zjawiska dotyczą kwestii polaryzacji społeczeństw spowodowanej rozwojem technologii. Wielu ludzi obawia się nierównomiernego dostępu do możliwości stwarzanych przez czwartą rewolucję przemysłową. W ich opinii osoby niepełnosprawne (86% wskazań), o niskim statusie społeczno-ekonomicznym (85%), mieszkających poza miastami (81%) oraz różnego rodzaju mniejszości (80%) nie będą mogły w taki sam sposób jak inni korzystać z dobrodziejstw technologii. Obawy odnoszą się także do rynku pracy, który w miarę postępu silnie ewoluuje. Aż 96% badanych uważa, że to firmy są odpowiedzialne za przygotowanie swoich pracowników na zmiany, jakie niosą nowe technologie. Trzy czwarte klientów uważa natomiast, że powinno się projektować nowe, niestandardowe ścieżki technologicznej kariery, a także programy szkoleniowe rozwijające umiejętności skierowane do zagrożonych wykluczeniem społeczności, oraz takie, które poszerzają umiejętności już zatrudnionych pracowników. Zapewnienie równego dostępu do możliwości stwarzanych przez nowoczesne technologie postrzegane jest jako ważne zaangażowanie biznesu na rzecz ludzkości.

Konsumenci chcieliby, aby grupy walczące o prawa człowieka były zaangażowane we wszystkie działania związane z cyklem życia produktów technologicznych. Do grup tych zaliczają się zarówno aktywiści, jak też naukowcy, ustawodawcy i agencje rządowe (37%). Natomiast w opinii konsumentów to udział zwykłych ludzi (81% wskazań) w tym procesie najmocniej przełożyłby się na tworzenie produktów wartościowych społecznie.

Pomimo wyżej wymienionych zastrzeżeń, przytłaczająca większość (81%) klientów uważa, że nowe technologie zmieniają świat na lepsze, poprawiają jakość życia i będą mieć udział w ochronie środowiska. Przykładowo sztuczna inteligencja może posłużyć np. do modernizacji sieci energetycznych w celu zwiększenia ich energooszczędności, a druk 3D jest w stanie obniżyć koszty wykonywania protez.

Świat tworzy ramy do korzystania z technologii dla dobra człowieka

Problem etycznego wykorzystania technologii poruszany w raporcie Salesforce jest dużym wyzwaniem nie tylko dla biznesu, ale także rządów i różnego rodzaju organizacji. Przedsiębiorstwa zaczynają tworzyć specjalne stanowiska na najwyższych szczeblach (poziom C-level), których zadaniem jest monitorowanie przestrzegania zasad. Miedzy innymi również w Salesforce utworzono po raz pierwszy w historii tej firmy takie stanowisko powołując pod koniec 2018 r. Paulę Goldmann na dyrektora ds. etyki (Chief Ethical and Humane Use Officer).

Unia Europejska i OECD zajęły stanowiska w sprawie etycznego wykorzystania potencjalnie jednej z najbardziej nieprzewidywalnych technologii – sztucznej inteligencji (AI). 8 kwietnia 2019 r. Komisja Europejska opublikowała przewodnik etyczny dla sztucznej inteligencji: „Policy and Investement Recomendations for Trustworthy AI". Został on opracowany przez 52 ekspertów z High-Level Expert Group on Artificial Intelligence (HLEG AI). Natomiast 22 maja 2019 r. OECD wydała „Recommendation of the Council on Artificial Intelligence". Podobnie jak UE, OECD uważa, że sztuczna inteligencja ma nie tylko zwiększać możliwości ludzkie, ale także działać na rzecz praw człowieka i wartości demokratycznych oraz minimalizować nierówności gospodarcze i społeczne.

Informacje o raporcie

Raport Salesforce „Ethical Leadership and Business" powstał na podstawie badania opinii ponad 2400 konsumentów ze Stanów Zjednoczonych. Respondenci byli zróżnicowani pod względem wieku, pochodzenia etnicznego, poziomu wykształcenia, płci oraz stanu zatrudnienia.